- december 2016

Het Heerder postkantoor

Herberg "Het Wapen van Kampen"

door A.M. Kamphuis

Voor de geschiedenis van de plek waarop het oude postkantoor in Heerde staat, moeten we heel ver terug in de tijd. We gaan van brouwerij naar herberg, van herberg via grutterij en kruidenierswinkel naar postkantoor en tot slot naar een restaurant.

Als we in het verpondingsregister van 1648 (aanwezig bij de H.H.V.) kijken, waren er omstreeks dat jaar drie brouwerijen in het dorp Heerde: "Herberg de Brouwerij”, zie Heerde Historisch nr. 141, Herberg "Het Roode Hert", idem nr. 153 en brouwerij "Het Wapen van Kampen". Als je dit leest, dan denk je, hoe is het mogelijk, drie brouwerijen in zo'n klein dorp? Werd er dan zoveel bier gedronken? Ja, inderdaad er werd veel gedronken, maar men dronk het niet voor de alcohol. Het drinken van
bier was gezonder dan het drinken van water, omdat het water meestal van niet al te beste kwaliteit was. Bier hoorde in de 18de eeuw tot de noodzakelijke voedingsmiddelen. De brouwerij "Het Wapen van Kampen" stond op de plek van het oude postkantoor. Maar waarom was de naam "Het Wapen van Kampen" en bijvoorbeeld niet Het Wapen van Heerde? Zeer waarschijnlijk omdat de herberg precies op het punt lag waar de Kamperweg op de Dorpsstraat uitkomt. De eigenaar van de herberg heeft misschien gedacht: "Als de mensen uit Kampen in Heerde aankomen is het eerste wat ze zien een pleisterplaats met de naam Kampen. En dan is het natuurlijk aantrekkelijk om even naar binnen te gaan om iets te eten of te drinken".

De oudst bekende eigenaar van de brouwerij, later de herberg "Het Wapen van Kampen", was Daem Reijners of Reijnders, getrouwd met Lubbichien Berenos. Beiden zijn voor 1669 overleden. In het verpondingsregister staat het volgende: Daem Rijnerts, brouwer, eigenaar en gebruijcker van huijs, hof en brouwerije, omtrent 1 schepel ad 20 gl. in het dorp, belast met 1 daler en 6 1.4. st. thins [pacht of belasting].
Daem heeft de brouwerij overgedaan aan zijn dochter Griet Daems Reijners en zijn schoonzoon Willem Gerrits ter Horst, ook wel geschreven als Gerrit Gerritsen.
Willem en Griet hebben op 12 maart 1680 een lening afgesloten (bedrag niet bekend) bij Egbert ter Welbergh, die getrouwd was met Aleijda Wijchmens, tegen een rente van f. 75,= per jaar. Als onderpand hadden ze een huis, brouwerij en hof op het dorp Heerde. De zoon van Willem en Griet, Bartien Willem ter Horst, geboren op 28 november 1673, neemt de brouwerij over. Ook neemt hij in 1719 een lening. Dit maal bij Theodorus Froon, predikant van de Ned. Herv. Kerk in Heerde, tegen een rente van f. 80,= per jaar. Als onderpand had ook hij de brouwerij en het huis. Zeer waarschijnlijk is Bartien ter Horst gestopt met de brouwerij en alleen verder gegaan met de herberg. Deze heeft hij verkocht aan Derk Boele, geboren 27 maart 1729 en overleden 20 maart 1766. Hij trouwde op 7 juni 1750 met Egbertje Dibbets, geboren op 30 januari 1729 in Oene.

(Gevonden in het archief van dhr. Van den Brink: Willem Jan van den Brink was chef in de winkel van de Coöperatie in Hoorn. Hij woonde aanvankelijk tegenover de Coöperatie en later in de directeurswoning naast het gebouw. Tijdens zijn leven bouwde hij een groot archief op betreffende de geschiedenis van Heerde. De familie schonk dit archief aan de Heerder Historische Vereniging.)

'Jacobus Boele en Derk Boele pachters van de vijf specien van de huijs en tapbieren, moutaccijns, zeepe- en tabaksaccijns als meede van wijnen over het jaar 1763 in den ampt van Heerde.'
Na het overlijden van Derk Boele in 1766 is zijn vrouw Egbertje Dibbets weer getrouwd op 20 maart 1768 met Peter Berends Remeijer.

De herberg heeft zeer waarschijnlijk niet zo goed gelopen want op 23 juni 1774 sluit Egbertje Dibbets een lening af van f. 600,= bij Carel Edzard Spegt uit Amsterdam.
Als onderpand had zij een huis, hof en schuur en "Het Wapen van Kampen".
Vier jaar later op 5 augustus 1778 verkopen Peter en Egbertje het huis, hof en schuur en "Het Wapen van Kampen" aan Gerrit Scholten, geboren 17 juni 1753 in Epe en op 30 november 1777 getrouwd met Willempje de Weert die in 1757 geboren werd in Veessen.

Gerrit Scholten en Willempje de Weert verkopen op 13 oktober 1792 de herberg voor f. 1145,40 aan Arend Buitenweert die op 24 november 1748 geboren werd in Twello. Hij trouwde 16 november 1783 te Vaassen met Willempje van Apeldoorn, geboren op 9 april 1752 in Heerde. Arend overleed te Heerde op 5 oktober 1812, Willempje op 16 augustus 1824.

Grutterij en winkel
Arend Buitenweert en Willempje van Apeldoorn zijn ca. 1790 in Heerde gekomen. In 1793 begonnen ze in het in 1792 gekochte pand een grutterij en een kruidenierswinkel. Aleida Buitenweert, dochter van Arend en Willempje, trouwde op 8 mei 1803 met Sarris Keijzer die geboren werd op 27 september 1769 in Heerde. Hij was onderwijzer in Terwolde en overleed daar op 26 februari 1824. Daar de vader van Aleida, Arend Buitenweert, al in 1812 overleden was en haar moeder in 1824 overleed, erfde Aleida de winkel en grutterij in Heerde. En aangezien haar man Sarris Keijzer ook in 1824 overlijdt, komt ze met haar zes kinderen naar Heerde om de winkel over te nemen. Albert Keijzer, zoon van Aleida, is grutter in Deventer. Hij komt naar Heerde als zijn moeder op 14 september 1833 overlijdt en neemt de grutterszaak over. Hij wordt voogd over zijn jongere broers en zusters.
Albert trouwt in Heerde op 9 september 1842 met Geertruida Rakhorst. De twee dochters van Albert en Geertruida, Grietje en Aleida, gaan in de winkel werken. Grietje trouwt op 28 september 1872 met Willem Overbosch. Grietje en Willem krijgen een zoon, ook Willem geheten, die geboren werd op 21 januari 1873. Van deze zoon Willem wordt nog een pijpenkop bewaard in de collectie van de Heerder Historische Vereniging. Op deze pijpenkop staat een afbeelding van een paard in een tredmolen. Aleida wordt na het overlijden van haar vader op 20 februari 1879 bij testament eigenaar van de winkel. Op 6 maart 1897 verkoopt zij het geheel, winkel, woonhuis en achtertuin voor f. 3000,= aan de gemeente, die op die plek het postkantoor wil bouwen.

De laatst genoemde Willem Overbosch (geboren 21-1-1873) bouwt een nieuw woonhuis met grutterij en kruidenierswinkel naast het te bouwen postkantoor.
 

 
Een kleinzoon van Willem en Grietje Overbosch, ook Willem Overbosch genaamd (geboren 5januari 1913), heeft het oude pand na de Tweede Wereldoorlog verbouwd. Hij was eierkoopman, kruidenier en koffiebrander.
 

 Het pand van Overbosch na de verbouwing.

-----------------------------

Brieven rond de bouw van het Postkantoor
Hoewel het postkantoor in 1897-1898 is gebouwd, zijn er in 1896 al de eerste contacten geweest met de Inspecteur der Posterijen te Arnhem.
Er zijn twee brieven van 12 oktober 1896 en 22 oktober 1896.
Als antwoord op die twee brieven kwam er op 8 december 1896 een brief van de
Inspecteur der Posterijen. Hierin wordt meegedeeld dat de Directeur-Generaal der Posterijen aan de plannen niet de volle goedkeuring kon geven.

Het ontwerp voor het postkantoor was van architect Wissink.
Bij de inschrijving voor de bouw van het postkantoor was aannemer W. Ouwerkerk Sleijster het laagst met f. 8650,=. Ouwerkerk Sleijster woonde in Heerde aan de Bonenburgerlaan, op de plek waar nu de autoshowroom van Bartelds is.


Bouw postkantoor in 1897 [ Meer op Heerder Sleijsters, een geslacht van aannemers... ]

Op 1 augustus 1897 was de officiële eerstesteenlegging door burgemeester baron D'Aulnis de Bourouill.

Op 1 december 1897 schreef het gemeentebestuur aan de Directeur-Generaal dat de aannemer van het gebouw voldaan heeft aan de voorwaarden van het bestek, en dat men verwacht rond de kerstdagen gereed te zullen zijn. "De aannemer is reeds een maand aan het stoken met 5 kachels in verschillende vertrekken waardoor het zo droog is geworden dat het naar onze mening met de kerstdagen bewoonbaar is."

Op 25 februari 1898 kwam er een brief van de Directeur-Generaal waarbij hij een ontwerp huurovereenkomst deed toekomen ter beoordeling en aanvulling. Tevens heeft hij nog een aantal opmerkingen betreffende de afwerking van verschillende onderdelen van het gebouw.
Als antwoord op die brief schreef de gemeente terug, "dat de brievenbus op de aangegeven hoogte is gebracht, dat de ontbrekende sluiting op de bovenramen is aangebracht, dat op beide zijden van de tochtdeur in de vestibule een stevig handvat is bevestigd, dat in de privaten van de bestellerskamer zinken pijpen zijn aangebracht die in directe verbinding met de buitenlucht zijn en waardoor het gevreesde verspreiden van stank wordt voorkomen, dat het keldergat met een ijzeren rooster is afgedekt en dat de schel is aangebracht."

In 1948 was het gebouw aan een grondige interne verbouwing toe. De verbouwing werd uitgevoerd door aannemer Gebr. Boeve en schilder E. J. Mondria. Op zaterdag 9 februari 1949 was de officiële opening van het vernieuwde en uitgebreide postkantoor. Daarbij waren o.a. aanwezig de directeur de heer W. IJzebrink, de inspecteur van de P.T.T. de heer H. Hesling en de directeur van het telefoondistrict Zwolle de heer Gerding. Ook het gemeentebestuur was vertegenwoordigd door burgemeester mr. A.W. Schade van Westrum, wethouder Van Dommelen en de gemeentesecretaris K. Lubbers, de gemeentearchitect de heer B. van der Veen en natuurlijk al het personeel van het postkantoor Heerde.
 

Bovenste rij v.I.n.r: H. Dokter, H. van Dijk, E. van de Worp, E. de Graaf, J.H. Hofmeijer.
Middelste rij v.l.n.r.: Van de Wal, Greve, mevr Wind, G. Eilander, R. Deen, J. Kamphorst, Joh. Dijkgraaf, A. van den Brink, Greve, mevr. Betsy IJzebrink, mevr. J. van de Beek-Dalhuizen.
Onderste rij v.I.n.r.: A.J. Hofmeijer, Hesling, mevr. Jenny IJzebrink, mevr. Greve, W. Ijzebrink en mevr. IJzebrink, H. Dijkgraaf.

De gemeente heeft het postkantoor laten bouwen en verhuurde het aan het rijk voor een bedrag van vijftig gulden per maand. In 1962 werd het kantoor verkocht aan het rijk voor f. 42.000,=. In 1971 werd het weer teruggekocht toen het rijk grond kocht op de hoek Stationsstraat/Brinklaan om daar een nieuw postkantoor te bouwen.

In 1965 is het nieuwe postkantoor te klein geworden. Zoals we kunnen lezen in het verslag van de raadsvergadering van 24 mei 1965 vraagt het college van B en W aan de raad de principiële goedkeuring voor de bouw van een nieuw postkantoor, omdat het huidige kantoor te klein is en er geen uitbreidingsmogelijkheden zijn.
Voor het nieuwe kantoor achten het college van B en W en de P.T.T. het terrein op de hoek Brinklaan/Stationsstraat het meest geschikt. Op die hoek staat echter de woning voor het hoofd van de Openbare Lagere School en die zal moeten worden afgebroken.
Het heeft tien jaar geduurd tot 1975 voor de opening van het nieuwe kantoor plaatsvond. Ik zou me kunnen voorstellen dat er heel veel bezwaren zijn ingekomen tegen de afbraak van die mooie hoofdenwoning en dat het daarom zo lang heeft geduurd. Maar er kan natuurlijk ook een andere reden zijn geweest.

Ook de Zwolse krant schreef op 16 oktober 1973 een stukje over het oude en het nieuw te bouwen postkantoor.
Als je dat leest dan gaan je haren toch recht overeind staan. Dat zou dan het tweede mooie huis zijn dat gesloopt moet worden voor een nieuw postkantoor. Wat mogen we blij zijn dat het niet gebeurd is.

Een stukje uit de krant:
Eind volgende maand wordt begonnen met de bouw van het postkantoor aan de Brinklaan te Heerde. Deze week heeft de aanbesteding plaatsgevonden en over enkele weken volgt de gunning. Eind januari 1975 kan het nieuwe gebouw in gebruik worden genomen. In het kader van de reconstructie van de Flessenhals zal het oude postkantoor verdwijnen en krijgt het vrijkomende terrein de bestemming van parkeerplaats. Doch voor het zo ver is, zullen enkele gemeentelijke diensten tijdelijk onderdak vinden in het oude postkantoor.

Het oude postkantoor kreeg toen een horecabestemming. Maar voordat er horeca in kwam heeft eerst nog Herman Meijer er een antiekzaak gehad. Ook heeft er nog een half jaar een deel van de Schotkampschool gebruik van gemaakt. De eerste uitbater was de familie Fernhout. Die kwam van hotel "Dennenheuvel". Zij noemden hun nieuwe restaurant "'t Olde Posthuus". Ze hebben het niet lang gehad, want spoedig daarna werd Holtenaar Arend Jan Steenhuis eigenaar. Hij heeft de naam "'t Olde Posthuus" overgenomen. Steenhuis is opgevolgd door de familie Fredriksen, die het restaurant "De Passie" heeft genoemd. Toen de familie Fredriksen aan het verbouwen was, vond men op de bovenverdieping drie oude antieke plankjes met de volgende opschriften:

Op de voorkant van het eerste plankje stond: O. Sleijster/1897/aannemer, W.v.O. Sleijster W. Op de achterkant stond: G. ten Have sr. / J. ten Have P. zn, D. Post / E. Horst 3 okt. 1897.
Op het tweede plankje stond: Heerde 16 okt /zaterdagmorgen 8 uur vandaag moeten de jongens looten voor de nationale "melite", het is nu mooi weer dit werk moet met
1 december klaar zijn. Hier is werkende G.Vester, W.v. Sleijster, H.Breken, J.Dragt timmerlieden. Op de achterkant stond: metselaar E. van de Wal, B. van de Wal
E. zn.
Op het derde plankje stond: Wv.O Sleijster/16 oktober 1897 's morgens half negen.
[ Meer op deze pagina... ]

Tot voor kort was er het restaurant "De Vier Jaargetijden" gevestigd. Tijdens het schrijven van dit artikel werd bekend dat "De Vier Jaargetijden" een andere eigenaar, nl. de heer en mevrouw Van Oene, zal krijgen. Het oude postkantoor zal een horecagelegenheid blijven en rond 1 januari 2017 zijn deuren weer openen.

Het nieuwe postkantoor op de hoek Stationsstraat/Brinklaan is ontworpen door architect J.P.M. Goudeau en de bouw heeft f. 850.000,= gekost, maar dan heb je ook wat. De heer J.J.A. Korteweg, directeur van het postdistrict Zwolle, die het nieuwe gebouw van architect Goudeau aanvaardde namens het staatsbedrijf, noemde het nieuwe kantoor een klein paleisje. Het had op de eerste verdieping een kantine voor het personeel met uiteraard een keuken en aansluitend hierop een dakterras waar het personeel tijdens de middagpauze kon verpozen.

In 1975 had het Heerder postkantoor achttien personeelsleden in vaste dienst terwijl op zaterdag nog drie parttime krachten werkzaam waren.


Het nieuwe postkantoor aan de Brinkloon werd in 1975 geopend

Na ruim dertig jaar, in 2009, werd ook dit postkantoor weer gesloopt om plaats te maken voor appartementen. Ze zijn groot maar passen wel aan de Brink samen met "Welgelegen", de Pastorie en "Villa Jacoba".
Heerde heeft vanaf dat moment geen postkantoor meer. Je moet voor postzegels en andere postzaken naar de Bruna, maar ook dat went wel weer.